Bộ GTVT dự kiến nguồn thu từ việc phát triển đô thị, trung tâm thương mại quanh ga đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam là rất lớn, ước tính tiền đấu giá các khu đất đô thị quanh ga đường sắt tốc độ cao lên đến 17 tỷ USD.
Trong các chính sách đặc thù mà Bộ Giao thông vận tải (GTVT) đề xuất để triển khai Dự án đường sắt tốc độ cao trục Bắc – Nam, đáng chú ý có chính sách khai thác quỹ đất quanh nhà ga và phương án phân chia nguồn thu từ đất giữa ngân sách Trung ương và địa phương nhận được sự quan tâm rất lớn.
Nguồn thu nhằm đảm bảo an toàn nợ công
Tạp chí VnEconomy cho biết, theo tính toán của Bộ GTVT, thời gian hoàn vốn cho dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam khoảng 17,7 năm. Nguồn thu từ giá vé khó có thể bù đắp chi phí nhưng nguồn thu từ quỹ đất khi phát triển các khu đô thị, khu thương mại hứa hẹn đem lại hàng tỷ USD cho ngân sách.
Trong báo cáo tiền khả thi, nguồn thu từ khai thác quỹ đất tại các khu vực phát triển định hướng giao thông (TOD) và khai thác thương mại dự kiến đạt khoảng 22 tỷ USD. Trong đó, 5 tỷ USD từ quảng cáo và dịch vụ, còn lại 17 tỷ USD từ quỹ đất. Theo phương án đề xuất, địa phương sẽ giữ lại 8,5 tỷ USD trong tổng số này, còn 8,5 tỷ USD sẽ được góp vào đầu tư cho dự án.
Thông tin trên báo Dân trí cho biết, Bộ GTVT dự kiến nguồn thu từ phát triển đô thị và trung tâm thương mại quanh các ga đường sắt tốc độ cao sẽ rất lớn, theo mô hình TOD. Nguồn thu từ khai thác quỹ đất được kỳ vọng sẽ quay về với ngân sách Trung ương nhằm bù đắp chi phí đầu tư và đảm bảo an toàn nợ công.
Phối cảnh Dự án đường sắt tốc độ cao trục Bắc – Nam. Ảnh minh họa
Nhằm thúc đẩy quá trình phát triển hệ thống đô thị xung quanh các nhà ga đường sắt tốc độ cao, Bộ GTVT kiến nghị áp dụng cơ chế đặc thù, cho phép UBND cấp tỉnh được quyền điều chỉnh chức năng sử dụng đất trong khu vực phụ cận nhà ga. Điều này nhằm mục tiêu khai thác tối đa quỹ đất và giá trị tăng thêm từ đất quanh các nhà ga.
Với đề xuất này, địa phương sẽ có quyền điều chỉnh cục bộ quy hoạch vùng phụ cận ga trong quy hoạch phân khu hoặc quy hoạch tương đương mà không cần thực hiện các thủ tục điều chỉnh đồ án quy hoạch đã được phê duyệt trước đó.
Theo đó, xung quanh mỗi nhà ga đường sắt tốc độ cao sẽ hình thành các khu đô thị và dịch vụ thương mại (TOD) với quy mô trung bình khoảng 330ha, trong đó tỷ lệ đất dành cho thương mại và dịch vụ chiếm từ 30-50%.
Nguồn thu từ khai thác quỹ đất tại 23 nhà ga đường sắt tốc độ cao trên toàn tuyến dự kiến đạt khoảng 17 tỷ USD. Tuy nhiên, các diện tích đất quanh nhà ga hiện thuộc thẩm quyền quản lý của địa phương, và theo quy định tại Điều 37 Luật Ngân sách Nhà nước, các khoản thu từ tiền sử dụng đất thuộc thẩm quyền địa phương sẽ do ngân sách địa phương hưởng 100%.
Đề xuất chia 50/50 nguồn thu từ khai thác đất quanh ga
Bộ GTVT cho rằng cần có chính sách phân phối lợi ích một cách hài hòa từ giá trị đất tăng thêm để cân đối nguồn thu giữa ngân sách Trung ương và địa phương. Trong báo cáo tiền khả thi, Bộ GTVT đề xuất: Đối với nguồn thu từ khai thác quỹ đất vùng phụ cận ga đường sắt tốc độ cao, sau khi trừ các chi phí liên quan, chính quyền địa phương cấp tỉnh sẽ giữ lại 50%, trong khi 50% còn lại sẽ nộp vào ngân sách Trung ương.
Theo đó, ngân sách Trung ương dự kiến sẽ thu về 8,5 tỷ USD, còn lại 8,5 tỷ USD sẽ thuộc ngân sách địa phương.
Dự kiến nguồn thu từ việc khai thác quỹ đất quanh nhà ga đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam là rất lớn. Ảnh minh họa
Bộ GTVT nhấn mạnh, việc chia 50/50 nguồn thu từ khai thác quỹ đất không chỉ góp phần giảm áp lực đầu tư công, mà còn tạo điều kiện để Nhà nước có thể thu lại lợi ích từ quỹ đất khi đã đầu tư vào hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội.
Việc phát triển các khu đô thị quanh ga đường sắt tốc độ cao sẽ tạo điều kiện cho người dân chuyển đổi việc làm sang các lĩnh vực có thu nhập cao hơn, đồng thời đảm bảo chính sách bồi thường và hỗ trợ tái định cư, giúp người dân có cuộc sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ.
Đối với các doanh nghiệp, chính sách này tạo nhiều cơ hội tham gia đầu tư, xây dựng, kinh doanh tại khu vực nhà ga, đặc biệt trong các lĩnh vực bất động sản, dịch vụ, thương mại và văn phòng.
Tuy nhiên, Bộ GTVT cũng thừa nhận rằng việc mở rộng diện tích thu hồi đất để làm đô thị nhà ga có thể gây xáo trộn đời sống dân cư khi người dân phải di dời khỏi nơi ở cũ. Chính sách hỗ trợ hợp lý sẽ là cần thiết để giảm thiểu các tác động tiêu cực này.
Dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam do Bộ Giao thông vận tải đề xuất có tổng mức đầu tư sơ bộ là 67,34 tỷ USD với tuyến đường đôi dài 1.541km, khổ 1.435mm, điện khí hóa, tốc độ thiết kế đạt 350 km/h và tải trọng 22,5 tấn/trục.