Báo cáo giám sát và đề xuất phương án phòng, chống r;u;ồi tại trường tiểu học Đức Thượng (khu mới)

BÁO CÁO KẾT QUẢ GIÁM SÁT, ĐÁNH GIÁ NGUYÊN NHÂN VÀ ĐỀ XUẤT PHƯƠNG ÁN PHÒNG, CHỐNG RUỒI GÂY HẠI – Tại Trường tiểu học Đức Thượng (Khu mới)

1. THỜI GIAN, ĐỊA ĐIỂM

Từ 9h đến 11h ngày 12/11/2025 tại Trường Tiểu học Đức Thượng và khu vực xung quanh bán kính 1 km.

1. THÀNH PHẦN ĐOÀN

Ths.Bs. Hoàng Thị Thanh – Trưởng trạm y tế xã Hoài Đức

Ths. Nguyễn Tiến Đạt – CDC Hà Nội

Bs. Nguyễn Thị Tố Nga – Phụ trách bộ phận Phòng bệnh- TYT xã Hoài Đức

• MỤC ĐÍCH

Xác định nguyên nhân, nguồn phát sinh và đề xuất giải pháp giảm thiểu sự phát triển của ruồi gây hại, đảm bảo vệ sinh môi trường cho học sinh.

1. ĐỐI TƯỢNG, PHƯƠNG PHÁP

• Đối tượng: các loài ruồi gây hại. Đặc điểm đáng chú ý của nhóm ruồi là chúng có thể đưa cơ thể vào trạng thái diapause (trạng thái ngừng phát triển tạm thời, giúp côn trùng sống sót qua những điều kiện môi trường bất lợi như mùa đông lạnh giá, khô hạn hoặc thiếu thức ăn). Ở ruồi, trạng thái này thường xảy ra ở giai đoạn nhộng. Tại thời điểm khảo sát, ghi nhận các loài ruồi gây hại trong khu vực trường học và lân cận gồm Ruồi nhà, Ruồi nhặng xanh, và một vài cá thể Ruồi xám, Ruồi giấm. Một số đặc điểm cơ bản về các loài ruồi phát hiện được:
• Ruồi nhà (Musca domestica): Thời gian sinh trưởng từ giai đoạn trứng đến khi trưởng thành khoảng 7-10 ngày. Ruồi nhà có khả năng bay rất xa, có thể lên đến 7 km, tuy nhiên trong điều kiện thông thường không khan hiếm thức ăn thì phạm vi hoạt động khoảng 1-2 km.
• Ruồi nhặng xanh (Lucilia sericata): Thời gian từ trứng đến trưởng thành 9-14 ngày. Phạm vi hoạt động khoảng 2-3 km (tối đa có thể từ 15-20 km).
• Ruồi xám (Sarcophaga): Tương đương với ruồi nhặng xanh nhưng thời gian sinh trưởng lâu hơn (từ 10-16 ngày).
• Phương pháp:
• Quan sát trực tiếp, ghi nhận hiện trạng và xác định các nguyên nhân phát sinh ra ruồi
• Phỏng vấn người dân, ghi nhận thông tin về tình trạng ruồi gây hại trong các hộ gia đình xung quanh, tình hình canh tác của người dân tại các ruộng trồng màu xung quanh khu vực trường học

1. ĐẶC ĐIỂM KHU VỰC KHẢO SÁT

Trường học nằm ở ngoài khu dân cư, xung quanh là các khu đồng ruộng chuyên canh các loại hoa màu, cây ngắn ngày. Đây là môi trường tiềm ẩn nhiều nguy cơ phát sinh côn trùng gây hại.

Khu vực ruộng được canh tác nhiều loại hoa, rau màu khác nhau nên trong khu vực thường xuyên sử dụng phân tươi bón cho cây theo mùa vụ của từng loại hoa màu.

Qua khảo sát ghi nhận có 02 khu vực tập kết rác tự phát, khu vực 1 gần doanh trại quân đội (nằm trong bán kính 200 mét xung quanh trường học), khu vực 2 có lượng rác lớn hơn nằm trên đường nhựa vành đai 4 thuộc địa phận xã Cát Quế cũ (nằm trong bán kính 1.000 mét)

Hình 1. Vị trí trường học và bán kính 1 km có 02 điểm tập kết rác và nhiều ruộng hoa màu được bón phân tươi trực tiếp

1. KẾT QUẢ

Qua kết quả khảo sát đã ghi nhận được 02 nguồn phát sinh ra ruồi chủ yếu:

1. Nguồn phát sinh ruồi từ các bãi rác

• Xung quanh khu vực trường tồn tại 02 điểm tập kết rác thải sinh hoạt lớn (bãi rác) có nhiều ruồi và là nguồn cung cấp thức ăn ổn định, phát tán ruồi ra môi trường xung quanh. Tại thời điểm khảo sát, ghi nhận rất nhiều ruồi tại khu vực các bãi rác và rất nhiều ấu trùng bên trong rác thải đang phân hủy.
• Bán kính 200m có 1 bãi rác nhỏ khu vực gần thao trường quân sự, cạnh đó có 1 khu tập kết rác của doanh trại quân đội được xử lý bằng biện pháp đốt.
• 

Hình 2. Bãi rác cạnh khu vực thao trường (hầm, hào quân sự)

• Bán kính 1 km về phía bãi rác khu vực xã Cát Quế cũ không có khu dân cư ở giữa, chính vì vậy hoàn toàn có khả năng di chuyển liên tục của ruồi giữa các bãi rác (nguồn thức ăn) và các ruộng hoa (nơi sinh sản). Điều này vô tình đưa ruồi từ nơi chứa nhiều mầm bệnh (rác) đến gần khu vực dân cư và trường học.

Hình 3. Bãi rác cạnh khu vực xã Cát Quế cũ được ghi nhận dài khoảng 300 mét

• Ngoài 02 điểm tập kết rác lớn nói trên, còn nhiều các khu vực vứt rác tự phát với quuy mô nhỏ ở quanh khu vực bán kính 1 km cũng là nơi phát sinh ruồi xâm nhập vào trường học và khu dân cư xung quanh. Điển hình ngay phía trước cổng trường có một số bao rác đang trong giai đoạn phân hủy có rất nhiều ruồi nhà.

2. Nguồn phát sinh ruồi từ các khu vực trồng màu có sử dụng phân tươi

• Tại thời điểm khảo sát ghi nhận một số ruộng trồng hoa vừa bón phân chưa qua xử lý vào gốc cây (khoảng 1 tuần trở lại) có phát hiện nhiều ấu trùng ruồi.

 

Hình 4. Phân chưa qua xử lý được bón trực tiếp là nguồn sinh sản lớn của ruồi

• Trong bán kính 200 mét từ trường học, ghi nhận nhiều vỏ bao đựng phân đã bón hết được tập kết trên bờ ruộng.
• Trong bán kính 1 km ghi nhận nhiều khu vực tập kết phân chưa qua xử lý với số lượng tương đối nhiều.

Hình 5. Một số điểm tập kết phân do người dân phản ánh

• Ngoài ra, một số hộ gia đình trồng rau ngắn ngày có sử dụng các rác thải hữu cơ để ủ phân bón, tuy nhiên các thùng ủ không được đậy kín nắp nên ghi nhận có rất nhiều ấu trùng của ruồi các tuổi trong tất cả các thùng ủ. Các thùng được ghi nhận ở các ruộng ngay gần với trường học.

 

Hình 6. Một số thùng ủ phân được người dân sử dụng

• NHẬN XÉT

Mật độ ruồi tại khu vực trường học và xung quanh là rất cao, gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, vệ sinh môi trường học tập và sinh hoạt.

Việc ruồi gây hại cho trường học do nhiều nguyên nhân từ phía bên ngoài nhà trường gây ra. Qua khảo sát có thể thấy, nguồn duy trì ruồi ổn định được biết đến là 2 bãi rác trong bán kính 1 km tính từ trường học trở ra.

Bên cạnh đó, yếu tố canh tác hoa màu của người dân cũng làm phát tán rộng hơn ruồi ra môi trường xung quanh, do phân chưa qua xử lý được sử dụng trên diện rộng dẫn đến ruồi đẻ trứng trên quy mô lớn và phát tán ruồi ra nhiều nơi. Đặc biệt, khu vực ruộng canh tác theo ghi nhận thực tế và phỏng vấn một số người dân trồng màu cho thấy, các giống cây canh tác trong khu vực đa dạng nên việc bón phân tùy thuộc vào mùa vụ, giống cây trồng khác nhau. Tuy chỉ bón phân hữu cơ (phân gia súc gia cầm, bã các loại hạt,… chưa qua xử lý) 1-2 lần/năm nhưng do sự đa dạng về giống cây trồng nên gần như quanh năm đều có các khu vực được bón phân riêng biệt.

Sự cộng gộp giữa việc có nguồn ruồi phát sinh ổn định từ các bãi rác với các khu vực trồng trọt đã tạo điều kiện cho ruồi trong khu vực phát triển mạnh, từ đó gây hại và làm ảnh hưởng đến sức khỏe, cuộc sống và các hoạt động hàng ngày của người dân, học sinh. Sự ảnh hưởng rõ rệt và lớn nhất sẽ vào các thời điểm thời tiết ấm áp sau các đợt mưa, két kéo dài.

Để kiểm soát ngay và hạn chế ruồi gây ảnh hưởng đến trường học thì ngoài yếu tố thời tiết quyết định ra thì sẽ không có biện pháp nào từ con người có thể đáp ứng được. Vấn đề này mang tính hệ thống, cần có sự phối hợp từ nhiều phía để giải quyết triệt để. Đặc biệt cần chú ý đến công tác cải thiện môi trường, tuyên truyền nâng cao nhận thức cho người nông dân canh tác trên địa bàn.

• ĐỀ NGHỊ

Tình trạng ruồi gây hại tại khu vực trường học bắt nguồn từ những nguyên nhân đã được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, việc giải quyết cần thời gian và có kế hoạch cải thiện môi sinh cụ thể và cần sự chung tay, quyết liệt của cả chính quyền địa phương, nhà trường và cộng đồng người dân, hướng tới một môi trường sống và học tập sạch sẽ, an toàn. Dưới đây là một số đề nghị cụ thể:

1. Đối với chính quyền địa phương

• Có phương án xử lý dứt điểm các bãi rác tự phát, tổ chức thu gom, tập trung rác thải sinh hoạt đúng giờ, đảm bảo khu vực tập kết rác theo đúng quy định. Có chế tài xử phạt phù hợp với các hành vi xả rác bừa bãi gây mất vệ sinh môi trường.
• Tuyên truyền, vận động, hướng dẫn người dân sử dụng phân đã qua xử lý trước khi bón cho cây trồng để tiêu diệt ấu trùng ruồi.
• Phối hợp, chỉ đạo các cơ quan chuyên môn hướng dẫn người dân các biện pháp canh tác bền vững, hướng dẫn các hộ gia đình ủ phân từ nguyên liệu rác thải hữu cơ cách ủ phân đúng cách, không tạo ra các ổ phát sinh ruồi gây hại.
• Hỗ trợ kinh phí cho trường học để xử lý tạm thời, ngăn chặn ruồi xâm nhập vào khu vực trường học.

2. Đối với người dân

• Nâng cao ý thức, không vứt rác bừa bãi
• Tuân thủ các hướng dẫn về sử dụng phân bón hữu cơ đã được qua xử lý trước khi bón cho cây trồng
• Thực hiện ủ phân theo đúng quy trình hướng dẫn vào các thùng có nắp đậy ngăn ruồi vào đẻ trứng

3. Đối với nhà trường

• Tăng cường vệ sinh khuôn viên, đảm bảo thu gom và xử lý rác hàng ngày, sử dụng thùng rác có nắp đậy.
• Lắp đặt các cửa lưới chống côn trùng tại khu vực phòng sử dụng để chuẩn bị suất ăn.
• Tổ chức các buổi tuyên truyền, nâng cao ý thức giữ gìn vệ sinh môi trường cho học sinh.
• Sử dụng biện pháp hạn chế ruồi xâm nhập vào khu vực trường bằng việc sử dụng lưới tẩm hóa chất làm hàng rào bảo vệ, làm cho ruồi bị diệt trước khi ruồi xâm nhập vào trường tại các khu vực lưới được tẩm hóa chất.
• Có kế hoạch sử dụng đơn vị dịch vụ nhằm định kỳ phun tẩm hóa chất lên hàng rào bảo vệ, đặc biệt vào các thời điểm trước khi thời tiết ấm áp, thuận lợi cho sự phát triển của côn trùng nói chung, ruồi nói riêng. Ngoài ra, xử lý tại chỗ khi ruồi phát sinh nhiều bất thường để đảm bảo tiêu diệt các nguy cơ truyền bệnh cho học sinh.
• Phối hợp chặt chẽ với cán bộ tại TYT xã Hoài Đức trong việc giám sát kỹ thuật, sử dụng hóa chất diệt ruồi cho phù hợp, đúng phương pháp và đúng quy định.

 

TM. Đoàn giám sát       Nguyễn Tiến Đạt